نووسەر: د. هیوا عەلیدوست
ئایا ئه‌رکی هونه‌ر “ته‌نیا” به‌رگری له ئازادییه؟
(ئاوڕدانه‌وه‌یه‌ک له داڕشتنی شاعێری به‌ڕێز حسه‌ین شه‌به‌ق) ژانڕی ستاتیکا و ئه‌ده‌بییات خاوه‌ن وزه‌یه‌کی سه‌رنجڕاکێشن؛ وزه‌یه‌ک بۆ ڕوانین، ئاماژه‌دان و ده‌ربڕینی خواست و خولیا گه‌وره‌کانی مرۆڤ وه‌ک تاک، به‌ڵام ئه‌و تاکه‌ی که له خۆیدا و بۆ خۆی تاکه و هاوکاتیش هه‌ڵگری خۆزگه، خه‌یاڵ و ترسه سه‌ره‌کییه‌کانی مرۆڤه به گشتیی. ئه‌وه ساڵانێکی زۆره که فه‌لسه‌فه زیاتر و […]
Read More
ئه‌مڕۆی رۆژهه‌ڵات
ئه‌مڕۆ رۆژهه‌ڵاتی کوردستان و ئێران به گشتی به نێو دۆخێکی تازه‌ی سه‌رنجڕاکێشدا تێ‌ئه‌په‌ڕن. زیاتر له چل ساڵه که ده‌سه‌ڵاتێکی سیاسی ناسه‌رده‌میی و فه‌رهه‌نگێکی سیاسی به‌سه‌رچوو باڵیان به سه‌ر که‌ش و چوارچێوه‌ی جوگرافیای ئه‌و وڵاته‌دا کێشاوه؛ ده‌سه‌ڵاتێک که له هه‌موو به‌هایه‌کی مرۆیی و سیاسی و ئیخلاقیی بێبه‌رییه. نه‌ته‌وه پێشکه‌وتووه‌کانی جیهان له ده‌یه‌کان و سه‌ده‌کانی ڕابردوودا به […]
Read More
دادپه‌روه‌ری و گه‌شه‌ی دیارده‌یه‌ک.
دادپه‌روه‌ری ده‌سته‌واژه‌یه‌كی ئیخلاقی و سیاسییه و له هه‌موو کۆمه‌ڵگه و نه‌زمێکی سیاسییدا رۆڵێکی به‌رچاو و حه‌یاتیی هه‌یه. ڕه‌نگه ته‌نیا ده‌سته‌واژه‌ی ئازادی بتوانێ هاوشێوه‌ی دادپه‌روه‌ری کاریگه‌ر بێ و چه‌شنی ئیده‌ئالێکی نۆڕماتیڤی بڕی هه‌بێ. چ کۆمه‌ڵگه‌ی سوونه‌تی و چ کۆمه‌ڵگه مۆدێڕنه‌کان، هه‌ریه‌ک به شێوه‌یه‌ک و له سه‌ر بنه‌مای کۆمه‌ڵێک ده‌ق ئه‌و ده‌سته‌واژه به ناوه‌رۆک و واتا پڕ […]
Read More
سه‌باره‌ت به ده‌سته‌واژه‌ی یه‌کسانیی
بیرمه‌ندی ئه‌مریکایی “ڕۆناڵد دوۆرکین” زۆر به شیاوی ئاوڕ له گه‌شه‌ی ناوه‌رۆکی ده‌سته‌واژه‌ی یه‌کسانیی ده‌داته‌وه، ناوبراو ئاماژه به یه‌کسانیی ده‌رفه‌ت و ئیمکانیاتی شارۆمه‌ندان ده‌دات؛ “دوۆرکین” بۆ سه‌لماندنی زه‌رووره‌تی ئه‌و ناوه‌رۆکه په‌نا ده‌باته به‌ر پڕه‌نسیپێکی باڵای ئیخلاق و زۆر که‌متر هاوشێوه‌ی “جۆن ڕۆڵس” پڕه‌نسیپی هاوکاریی شارۆمه‌ندان ده‌کاته پێوه‌ر، واوه‌تر ماڵئاوایی له پڕه‌نسیپی بڕیارنامه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی ده‌کات و ڕوانگه‌و […]
Read More
سۆسیالدیموکڕاتیزم و سەرنجێک (٢)
سۆسیالدیموکڕاتیزم و سه‌رنجێک (٢) مرۆڤی شۆڕشگێڕ ژیانی خۆش ده‌وێ، مرۆڤی شۆڕشگێڕ پێشکه‌وتنخوازه و گه‌وره‌ترین خولیای ئه‌وه‌یه که دۆخێک، واته دۆخێکی ناله‌بار و نه‌شیاوی ژیان بۆ دۆخێکی گونجاو و باشتر بگۆڕێ. ئه‌و دۆخه باشتره ده‌کرێ به پێشبینی بۆ دادپه‌روه‌ری، ئازادی، یه‌کسانی و پاداشتی ئه‌و دونیا هتد.. پێناسه بکرێت. مرۆڤی شۆڕشگێر به ناخی ئه‌و فه‌لسه‌فه گه‌یشتووه که […]
Read More
سەبارەت بە دەستەواژەی ئازادی
ئه‌گه‌ر ئاوڕێک له مێژووی فیکر و ئه‌ندێشه‌ی سێسه‌د ساڵی ڕابردوو بده‌ینه‌وه، ئه‌گه‌ر به سه‌رنجی ورده‌وه بۆ زۆرینه‌ی بزووتنه‌وه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان بڕوانین، ئه‌وه گومان له‌وه‌دا نامێنێ که ده‌سته‌واژه‌ی ئازادی چه‌شنی ئاورینگ و جره‌قه گه‌وره‌ترین وزه و تینی به داگیرسانی گۆڕانکارییه‌کان به‌خشیوه. کۆمه‌ڵێک ده‌سته‌واژه‌ی سیاسی و ئه‌خلاقی هه‌ن که له دونیای هزردا بنه‌ڕه‌تین و جه‌مسه‌ره هه‌ستیاره‌کان […]
Read More
سۆسیالدیمۆکڕاتیزم و سەرنجێک (١)
ژێربه‌نا و فه‌لسه‌فه‌ی بیرۆکه‌ی چه‌پ ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ هزر و فیکره‌کانی بیرمه‌ندی ئاڵمانی «گیۆرگ ڤیلهێلم فڕیدڕیش هێگل». پاش مه‌رگی «هێگل» بیرمه‌ندانی وه‌ک «مارکس، ئێنگڵس، فۆیه‌رباخ، شتڕاوس، باوه‌ر و شتیرنه‌ر» فه‌لسه‌فه‌ی «دیالێکتیک»-ی هێگل ده‌که‌نه هێمای فه‌لسه‌فه‌یه‌کی ڕادیکاڵ، فه‌لسه‌فه‌یه‌ک که له سه‌ر دوو پڕه‌نسیپی سه‌ره‌کی دامه‌زراوه، له لایه‌که‌وه باوه‌ڕمه‌ندبوون به گه‌شه‌ی ڕانه‌وه‌ستاوی مێژوو، گه‌شه‌یه‌ک که مه‌نتیق ده‌کاته وزه […]
Read More
بیرۆکه‌ی مافی مرۆڤ به‌هایه‌کی سیاسی و ئیخلاقیی گه‌ردوونییه
بیرۆکه‌ی مافی مرۆڤ به‌هایه‌کی گه‌وره‌ی مرۆییه که هیچ سنوور و فه‌رهه‌نگێک نیسبی ناکاته‌‌وه. بێگومان خودی ئه‌م تێزه گفتوگۆ و مشتومڕی زۆر هه‌ڵده‌گرێت. ڕوانگه هه‌ن که ئه‌م ئایدیا به داهێنانێکی ڕۆژئاوایی و ئه‌ورووپایی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن، به داهێنانێک که له سه‌ر بنه‌مای تاکپه‌ره‌ستی و تاکخوازی (لیبڕالیزم)، یاخۆ مه‌نتیق و بایه‌خدان به ئازادی بێسنووری تاک دامه‌زراوه و […]
Read More
ڕه‌خنه‌گر و کۆمه‌ڵگه
مێتۆد خۆی تیئۆرییه. هه‌ر سه‌بکه مێتۆدێک له ڕه‌خنه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی ئه‌وه ده‌سه‌لمێنێت که مرۆڤ وه‌ک بوونه‌وه‌رێکی کۆمه‌ڵایه‌تی به‌رده‌وام له سێ دونیای جیاوازدا ده‌ژی. دونیای یه‌که‌م دونیای واقعییه، ئه‌و دونیای که هه‌ر مرۆڤێک به گوێره‌ی ده‌رک، لۆژیک و هه‌ستی خۆی، یا له ڕووی ئه‌زموون و مه‌نتیقی خۆیه‌وه پێناسه‌ی ده‌کات. دونیای سێیه‌م دونیای داهاتووه، ئه‌و دونیای که هه‌ر […]
Read More