فەلسەفە
ماركسی نوێ
ماركس لەگەڵ سۆسیالیستەكانی پێش خۆی و سۆسیالیستانی هاوسەردەمی خۆی جیاوازی بنەڕەتی هەبوو، بەو بڕوایەی كە لای ئەو سۆسیالیزم تەنیا بە ویست و خواست نابێ، چ ئەم ویستە هەڵبژاردنی ئازادانەی سۆسیالیزم بێت، یان بە زۆر و سەپاندن بێت، بۆیە سۆسیالیزم لە لای ماركس لە قۆناغی گونجاوی مێژوودا دێتەدی. بڕواكانی ماركس بەشێوەیەك بوو كە لەیەك كاتدا هەم […]
Read More
دادپه‌روه‌ری و گه‌شه‌ی دیارده‌یه‌ک.
دادپه‌روه‌ری ده‌سته‌واژه‌یه‌كی ئیخلاقی و سیاسییه و له هه‌موو کۆمه‌ڵگه و نه‌زمێکی سیاسییدا رۆڵێکی به‌رچاو و حه‌یاتیی هه‌یه. ڕه‌نگه ته‌نیا ده‌سته‌واژه‌ی ئازادی بتوانێ هاوشێوه‌ی دادپه‌روه‌ری کاریگه‌ر بێ و چه‌شنی ئیده‌ئالێکی نۆڕماتیڤی بڕی هه‌بێ. چ کۆمه‌ڵگه‌ی سوونه‌تی و چ کۆمه‌ڵگه مۆدێڕنه‌کان، هه‌ریه‌ک به شێوه‌یه‌ک و له سه‌ر بنه‌مای کۆمه‌ڵێک ده‌ق ئه‌و ده‌سته‌واژه به ناوه‌رۆک و واتا پڕ […]
Read More
سه‌باره‌ت به ده‌سته‌واژه‌ی یه‌کسانیی
بیرمه‌ندی ئه‌مریکایی “ڕۆناڵد دوۆرکین” زۆر به شیاوی ئاوڕ له گه‌شه‌ی ناوه‌رۆکی ده‌سته‌واژه‌ی یه‌کسانیی ده‌داته‌وه، ناوبراو ئاماژه به یه‌کسانیی ده‌رفه‌ت و ئیمکانیاتی شارۆمه‌ندان ده‌دات؛ “دوۆرکین” بۆ سه‌لماندنی زه‌رووره‌تی ئه‌و ناوه‌رۆکه په‌نا ده‌باته به‌ر پڕه‌نسیپێکی باڵای ئیخلاق و زۆر که‌متر هاوشێوه‌ی “جۆن ڕۆڵس” پڕه‌نسیپی هاوکاریی شارۆمه‌ندان ده‌کاته پێوه‌ر، واوه‌تر ماڵئاوایی له پڕه‌نسیپی بڕیارنامه‌ی کۆمه‌ڵایه‌تی ده‌کات و ڕوانگه‌و […]
Read More
دیدارێک له گەڵ پڕۆفیسۆر د. گێرنۆت بوێمە ( ١)
دیدارێک له گه‌ڵ پڕۆفیسۆر د. گێرنۆت بوێمه‌دا (به‌شی ١) ئاماده‌کار و وه‌رگێرانی ئه‌م گفتوگۆیه که‌وتۆته ئه‌ستۆی د. هیوا عه‌لیدوست. سازدانی ئه‌م رووبه‌ڕووبوونه ده‌گه‌ڕێته‌وه بۆ سه‌ره‌تای ئه‌م ساڵ، به‌داخه‌وه به‌ڕێز پڕۆفیسۆر د. گێرنۆت بوێمه چه‌ند حه‌وتوو پاش ئه‌م چاوپێکه‌وتنه کۆچی دوایی کرد. هێما: به‌ڕێز پڕۆفیسۆر د. بوێمه، ئێمه ئه‌مڕۆ سه‌باره‌ت به تازه‌ترین به‌رهه‌متان گفتوگۆیه‌که‌مان ده‌بێ، دوایین […]
Read More
دیاردە
دیاردە لە ناو وشەنامەی ئاڵمانی (Deutsche Wörterbuch Duden) ئاوا باس لە دیاردە (Phänomen) و دیاردەناسی (Phänomenologie) کراوە: “دەرکەوتنی سروشتی شتەکان، زانستی ناسینی شتەکان”. لە وشەنامەی فەلسەفە (Wörterbuch der philosophischen Begriffe)دا هاتووە: “دەرکەوتنە ڕووی شتەکان، دەرکەوتن(هاتنە بەرچاو)ی شتەکان، دەرکەوتنی مانابەخش. تێگەیشتن لە ناوەرۆکی هەر چەشنە شتێک”. لەم پێوەندییەدا مانای فێنۆمێنالیسمووس (Phänomenalismus) (دیاردەگەرایی) ئاوا لێکدراوەتەوە: “شته‌کان (Gegenstände) […]
Read More
سۆسیالدیموکڕاتیزم و سەرنجێک (٢)
سۆسیالدیموکڕاتیزم و سه‌رنجێک (٢) مرۆڤی شۆڕشگێڕ ژیانی خۆش ده‌وێ، مرۆڤی شۆڕشگێڕ پێشکه‌وتنخوازه و گه‌وره‌ترین خولیای ئه‌وه‌یه که دۆخێک، واته دۆخێکی ناله‌بار و نه‌شیاوی ژیان بۆ دۆخێکی گونجاو و باشتر بگۆڕێ. ئه‌و دۆخه باشتره ده‌کرێ به پێشبینی بۆ دادپه‌روه‌ری، ئازادی، یه‌کسانی و پاداشتی ئه‌و دونیا هتد.. پێناسه بکرێت. مرۆڤی شۆڕشگێر به ناخی ئه‌و فه‌لسه‌فه گه‌یشتووه که […]
Read More
سەبارەت بە دەستەواژەی ئازادی
ئه‌گه‌ر ئاوڕێک له مێژووی فیکر و ئه‌ندێشه‌ی سێسه‌د ساڵی ڕابردوو بده‌ینه‌وه، ئه‌گه‌ر به سه‌رنجی ورده‌وه بۆ زۆرینه‌ی بزووتنه‌وه سیاسی و کۆمه‌ڵایه‌تییه‌کان بڕوانین، ئه‌وه گومان له‌وه‌دا نامێنێ که ده‌سته‌واژه‌ی ئازادی چه‌شنی ئاورینگ و جره‌قه گه‌وره‌ترین وزه و تینی به داگیرسانی گۆڕانکارییه‌کان به‌خشیوه. کۆمه‌ڵێک ده‌سته‌واژه‌ی سیاسی و ئه‌خلاقی هه‌ن که له دونیای هزردا بنه‌ڕه‌تین و جه‌مسه‌ره هه‌ستیاره‌کان […]
Read More
ئازادی به شێوەیەکی دیکه
ئاخافتنێکی کراوه له ته‌ک دوکتۆر دیتمار ڤێبه‌ر−دا دوکتۆر ڤێبه‌ر ساڵانێکی زۆر له زانکۆی شاری دارمشتات (وڵاتی ئاڵمان) له بواری په‌روه‌رده‌دا ده‌رسی وتۆته‌وه، ناوبراو ئێستا بەڕێوەبەر و سه‌رپه‌رشتی خوێندنگه‌یه‌که له هه‌مان شاردا. دوکتۆر هیوا ئه‌م دیداره‌ی له مانگی ژانویەی ٢٠٢٢–دا ئه‌نجام داوه و ئه‌رکی وه‌رگێڕانی گفتوگۆکه‌شی له زمانی ئاڵمانییه‌وه بۆ سه‌ر زمانی کوردی گرتۆته ئه‌ستۆ. «به‌ڵێ، […]
Read More
ئەنارشیزم و ئازادی
ڕەنگە بوترێت هیچ قوتابخانەیەک جگە لە لیبڕالیزم وەک ئەنارشیزم لە ئێران و دواتر لە کوردستان بە هەڵە لێکدانەوە و بوختان و سووکایەتی پێنەکراوە. حکوومەت و پەڕلەمانەکان بە هەمان شێوە بە ئاژاوەی تەواوی دەزانن و هەندێک لە زانایان و بیرمەندان لەگەڵیان هاوئاهەنگ ئەو دەستەواژە بەکار دەبەن. لە مارکسیزمی کلاسیکیشدا ئەم چەمکە وەک خۆی دەریدەخات، لە کاتێکدا […]
Read More
بیرۆکه‌ی مافی مرۆڤ به‌هایه‌کی سیاسی و ئیخلاقیی گه‌ردوونییه
بیرۆکه‌ی مافی مرۆڤ به‌هایه‌کی گه‌وره‌ی مرۆییه که هیچ سنوور و فه‌رهه‌نگێک نیسبی ناکاته‌‌وه. بێگومان خودی ئه‌م تێزه گفتوگۆ و مشتومڕی زۆر هه‌ڵده‌گرێت. ڕوانگه هه‌ن که ئه‌م ئایدیا به داهێنانێکی ڕۆژئاوایی و ئه‌ورووپایی له قه‌ڵه‌م ده‌ده‌ن، به داهێنانێک که له سه‌ر بنه‌مای تاکپه‌ره‌ستی و تاکخوازی (لیبڕالیزم)، یاخۆ مه‌نتیق و بایه‌خدان به ئازادی بێسنووری تاک دامه‌زراوه و […]
Read More